สมุนไพรในครัว

บรรพบุรุษของเรา ท่านรู้จักพืชพรรณธัญญาหารและสามารถนำมาประกอบอาหารได้ดีกว่าคนรุ่นเรา นอกจากจะนำมาใช้เป็นอาหารในชีวิตประจำวันแล้ว ยังใช้เป็นยารักษาโรคได้อีกด้วย ดังจะเห็นได้จากอาหารที่บริโภคแต่ละมื้อแต่ละวัน ซึ่งล้วนแต่เป็นยาแทบทั้งสิ้น
ในฤดูร้อน อาหารจะเป็นพวก ฟัก แฟง แตงบวบ มะระ น้ำเต้า ผักบุ้ง ผักกะเฉด เป็นต้น ที่รับประทานแก้ร้อนใน ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ ลดอุณหภูมิในร่างกาย ปรับอุณหภูมิภายในให้เท่ากับภายนอกราวกับ นำเอาเครื่องปรับอากาศสอดใส่เข้าไว้ในร่างกายก็ไม่ปาน ถึงอากาศ ภายนอกจะร้อนระอุ แต่ทว่าร่างกายเย็นสบาย ไม่อ่อนเพลียเลยแม้แต่น้อย
ย่างฤดูฝน คนส่วนมากมักจะเป็นหวัดคัดจมูก น้ำมูกไหล อย่ากระนั้นเลย จำต้องหาอาหารที่มีรสเปรี้ยวรสแซ่บ เช่น ต้มยำ ต้มส้ม แกงส้ม ต้มโคร้ง โฮกอือ แกงเลียง พล่า ยำ ลาบ ฯลฯ ซึ่งต้องใส่ หัวหอม พริก กะเพรา โหระพา แมงลัก มะกรูด มะนาว หรือส้มต่างๆ ช่วยขับลมในลำไส้รักษาธาตุและเพิ่มวิตามินซีให้เกิดภูมิคุ้มกันแก่ร่างกาย แก้ไข้กระวนกระวาย คลายหวัดได้ชะงัด
เข้าฤดูหนาว ลมหนาวโชยพาไข้เปลี่ยนฤดูแวะมาเยี่ยมเยียน แม่บ้านจัดแจงแกงส้มดอกแค ลวกยอดอ่อนและดอกจิ้มน้ำพริก ลวกดอกสะเดาจิ้มน้ำปลาหวาน แกงขี้เหล็ก เป็นการตัดไข้หัวลมเอาไว้ก่อน
เห็นไหม… ความอัจฉริยะของบรรพบุรุษไทยเรา ท่านรู้จักนำเอาพันธุ์ไม้หลายหลากชนิดมาบริโภคเป็นอาหาร แล้วยังสามารถใช้ป้องกันโรคภัยไข้เจ็บได้อีกด้วย เรียกว่า “กันสองชั้น” หรือกระสุนนัดเดียว ยิงนกได้สองตัว
ใบไม้ต่างๆ (ยอดอ่อน) เช่น เสม็ดแดง แต้ว หัวปลี มะกอกน้ำหวาน ฯลฯ ที่ใช้เป็นผักสดจิ้มน้ำพริกกะปิ กะปิคั่ว น้ำพริกปลาร้า หรือหลนต่างๆ นั้น ต่างก็มีรสฝาด (เป็นด่าง) จะเข้าไปทำปฏิกริยากับกรดในกระเพาะอาหาร ให้มีสภาพเป็นกลางแล้ว ยังช่วยในการย่อยและขับถ่ายได้ดี ทำให้ท้องไม่อืดเฟ้อเรอเปรี้ยว หรือมีแก๊สในกระเพาะมาก ไม่จำเป็นต้องหายาช่วยย่อยแก้ท้องอืด ขับลมขับแก๊สมารับประทานอาหารเหมือนกันเดี๋ยวนี้ที่นิยมอาหารโปรตีนจากเนื้อสัตว์ แต่รับประทานผักน้อย
อาหารไทยหลายชนิดที่เข้าพวกหอม กระเทียม ขิง ข่า ตะไคร้ ผักชี คึ่นฉ้าย ชะอม เปราะหอม มะกรูด สะระแหน่ เป็นต้น ล้วนแต่สรรพคุณช่วยขับลมในลำไส้ แก้ท้องอืด เฟ้อ บำรุงธาตุ ช่วยผายลม ทำให้ท้องสบาย ขับถ่ายสะดวก
มนุษย์เผ่าไทย เป็นเผ่าที่มีอารยธรรมเก่าแก่ชาติหนึ่ง มีประวัติสืบทอดอันยาวนานบนผืนแผ่นดินแห่งนี้มาหลายชั่วอายุคน มีขนบธรรม เนียม ประเพณีและวัฒนธรรมทางด้านต่างๆ ที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเองอันน่าภาคภูมิใจ ไม่ว่าจะเป็นทางด้านสถาปัตยกรรม ศิลปกรรม นาฏกรรม การสังคีต หรือความเป็นอยู่ในเรื่องปัจจัยสี่ ล้วนแต่มีความเป็นมาน่าสนใจไม่แพ้ชนชาติอื่น และการใช้สมุนไพรในครัวบำบัด รักษาโรคนั้น มีความพิสดารมิใช่น้อย
ปู่ย่าตาทวดของเรา ท่านรู้จักผสมผสานสิ่งต่างๆ ที่อยู่รอบตัว นำมาผนึกเข้าในชีวิตประจำวันได้อย่างวิเศษช่างสังเกต ช่างจดจำ พากเพียรศึกษา แล้วปรับธรรมชาติ ให้กลมกลืนกับชีวิตความเป็นอยู่ได้อย่างเหมาะสม ดังจะเห็นได้จากอาหารการกินแบบไทยๆ
หากจะย้อนไปดูอาหารไทยแต่ละอย่าง พิจารณากันให้ถ่องแท้ มิเพียงแต่จะมีคุณค่าทางโภชนาการเท่านั้น ยังได้สรรพคุณทางยาอีกด้วย เช่น
แกงป่าปลาดุก เครื่องแกงมีพริก ข่า ตะไคร้ หอม กระเทียม ผิวมะกรูด กะปิ กระชาย ใบกะเพรา ซึ่งเป็นยาขับลมในลำไส้ แก้หวัดคัดจมูก ลดไขมันในเส้นเลือด เพิ่มความกำหนัด เจริญธาตุ เจริญอาหาร แก้โรคเบื่ออาหารในเวลาเดียวกัน
แกงเลียง เป็นยาประสระน้ำนมในหญิงลูกอ่อน ขจัดหวัด เรียกน้ำย่อย คุมธาตุ ขับผายลมและระบายท้อง
แกงเผ็ดผัดเผ็ด จะพูดกันก็คือ ยาธาตุเราดีๆ นี้เอง
แกงจืดตำลึงหมูสับ ใบตำลึงมีธาตุเหล็กและวิตามินซีสูง บำรุงเลือดให้งาม กระเทียมและพริกไทยที่ใส่ในหมูสับ ช่วยลดไขมันในเส้นเลือด ป้องกันมิให้เส้นเลือดอุดตัน รักษาโรคกระเพาะลำไส้
ผักบุ้งผัด ฟักทองผัด ให้วิตามินเอ บำรุงสายตา
ผัดถั่วงอก ให้แคลเซี่ยม บำรุงกระดูก
น้ำพริกต่างๆ เรียกน้ำย่อย เจริญอาหาร ขับเหงื่อ
แกงส้ม ต้มส้ม ต้มยำ ต้มโคร้ง ทำให้คอโปร่ง แก้ไข้กระวนกระวาย คลายหวัด ขับพิษร้อน ถอนพิษไข้ ระบายท้อง ฯลฯ
“อาหารไทยมีรสจัด เผ็ดร้อนและรสเปรี้ยวนำ ตามมาด้วยรสเค็มและหวาน”
ดังนั้น พริกขี้หนู พริกชี้ฟ้า มะนาวหรือส้มต่างๆ จึงเป็นดารายอดนิยมนำแสดง ดุจดาวค้างฟ้าเรื่อยมาทุกยุค ทุกสมัย
น้ำปลาและเกลือ เป็นดาราประกอบ เสริมดารานำแสดงให้เด่นขึ้น
น้ำตาลปึก น้ำตาลปีบ น้ำตาลทราย เป็นตัวแสดงประกอบเล็กๆ น้อยๆ
ขิงข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด ใบโหระพา กะเพรา แมงลัก กระชาย สะระแหน่ หอม กระเทียม เป็นตัวแสดงสมทบ ถ้าเป็นดนตรีลูกทุ่งก็เรียก “ลูกหาบ” หรือ “หางเครื่อง” นั่นแล
กะปิ ปลาร้า ต้องยอมรับว่าเป็นดาราอาวุโสสำหรับอาหารไทยทีเดียว
แม่บ้านหรือแม่ครัว เป็นผู้กำกับการแสดง เรื่องจะดี นักแสดงจะเด่น จะได้รับรางวัลตุ๊กตาทองหรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับผู้กำกับการแสดง
ค่านิยมของสังคมไทยสมัยก่อน ลูกผู้หญิงจะเป็นกุลสตรี หรือไม่นั้น เขาดูกันที่งานบ้านการเรือนโดยเฉพาะงานครัวเป็นสำคัญ ผู้ใดมีฝีไม้ลายมือเก่งงานครัว จะได้รับการยกย่องยอมรับนับถือว่าเป็น “แม่ครัว” มีงานบุญงานสังคมที่ใด จะได้รับเชิญไปเป็นแม่งานจัดการเรื่องอาหารการกิน มีอำนาจเต็ม บังคับบัญชาเรื่องอาหารให้คนอื่นๆ (ลูกมือ) ให้เตรียมโน่นจัดนี่ทั้งอาหารคาวและหวาน
แต่ละหมู่บ้านแต่ละตำบล จะมีผู้กำกับการแสดง (แม่ครัว) ยอดนิยมประจำ คะแนนนิยมก็มาจากผู้ชิม ซึ่งจะเป็นผู้ตัดสิน
บางครั้งบางคราวมีงานใหญ่ แต่ละคณะมาพบกัน ใครมีฝีมือ เคล็ดลับหรือลูกเล่นอย่างไรก็ขยับและสำแดงออกมาสุดฝีมือ ประกาศศักดิ์ศรีแห่งตนออกมาให้ปรากฏ เกณฑ์ลูกสั่งหลานและเพื่อนบ้านมาโชว์ฟอร์มเท่าไรเท่ากัน เสียหายเท่าไรไม่ว่า ต้องการชื่อเสียง
ความสุขของแม่ครัวอยู่ที่ฝีมือในรสอาหารที่เยี่ยมยอด เลอเลิศไร้เทียมทาน ประเดี๋ยววงโน้นประเดี๋ยววงนั้นเรียกหาเพิ่มเติมอยู่ตลอดเวลา จนอาหารหมดเกลี้ยงไม่เหลือหรอ แม่ครัวยิ้มแกมแทบปริหายเหน็ดหายเหนื่อยเอาทีเดียว
สังคมแต่ก่อนไม่นิยมออกไปรับประทานอาหารกันนอกบ้าน เขาจะจัดอาหารเลี้ยงดูกินเหล้าเมายากันภายใน ขนเพื่อนเข้าบ้านว่างั้นเถอะ กินกันในหมู่เพื่อนฝูง ญาติสนิท มิตรสหาย นับเป็น “การประหยัดได้ประโยชน์และปลอดภัยจากสารพิษ” โดยแท้ ก่อให้เกิดความรักใคร่สนิทสนมกลมเกลียวสมัครสมานสามัคคีกันอย่างแน่นแฟ้น อีกทั้งยังเป็นการจูงใจ “อวดเสน่ห์ปลายจวัก” ของแม่ไอ้หนู ลูกสาว หลานสาวของตนนั่นเอง ลือกันไปทั่วบาง
“ผัดเผ็ดแกงเผ็ดแกงป่าต้องบ้านโน้นจึงจะเยี่ยม”
“น้ำพริก พล่า ยำ ต้องบ้านนั้นถึงจะยอด”
“ต้มโคร้ง ต้มยำ โฮกอือ ต้องบ้านนี้จึงจะเรี่ยม”
อะไรทำนองนี้
นับตั้งแต่ข้าวสารอาหารหลัก     เรารู้จักคุณข้าวสุกถ้วนทุกหน้าหากว่านำเอามาตำกับสุรา            เป็นลมพิษชะโลมทาจะหายคัน    ข้าวเหลือบูดมิได้อุ่นมีคุณค่า    ตำพอกปิดฝีทาหายปวดนั่น
ข้าวตังกินหายสิ้นอยากน้ำพลัน        แม้แต่น้ำซาวข้าวนั้นใช้ถอนพิษ    หัวหอมแดงหอมไทยมิใช่ชั่ว        บำรุงหัวใจสร่างสว่างจิต
กลิ่นฉุนฉมดมแก้หวัดทีละนิด    ตำสุมปิดกระหม่อมเด็กเล็กเข้าที
หัวกระเทียมเยี่ยมยอดทางคุณค่า        ล้วนเป็นยาสาระพัดพยาธิหนี
เป็นยาธาตุยาถ่ายฆ่าบักเตรี        หลอดลมอักเสบลี้บรรเทาไอ
แก้ปวดหัวโขลกสระพลันกันผมหงอก    ตำแหลกพอกหัวเหน่าขัดเบาไหล
ทาถูนวดแก้ปวดเส้นไซร้    ชักกระตุกแก้ได้พอไว้วาง
แง่งขิงข่ายาอายุวัฒนะ    บำรุงธาตุขับเสมหะขับลมว่าง
อาหารย่อยผ่านลำไส้ไม่ระคาง     แก้ไข้สร่างคลื่นเหียนอาเจียนพลอย
พริกขี้หนูชูโรงรสแซบซ่า    มื้อไหนหาพริกไม่ได้ไม่อร่อย
กันมิได้ให้พาลเรี่ยวแรงน้อย        ปวดหัวบ่อยใบพริกตำดินสอพอง
ขมิ้นข้าวแง่งอ่อนจิ้มกะปิคั่ว    เต้าเจี้ยวหลนใช่ชั่วแง่งแก่ต้อง
หั่นฝอยใส่ผัดปลาไหลผัดปลาดุกทอง    กลิ่นหอมต้องจมูกแยกแปลกกระชาย
ขมิ้นชันชาวใต้ใช้แกงเหลือง        ทั้งเป็นเครื่องประทินผิวผุดผ่องหลาย
เหลืองราวทองน่ามองไปทั้งกาย        ทั้งเป็นยารักษาหายผดผื่นคัน
ขยี้ดมแก้หวัดคัดจมูก        น้ำขมิ้นหยอดตาถูกหายบวมนั่น
ผสมกับปูนแดงสำแดงพลัน        แก้ฟกเขียวหายครันถึงบวมช้ำ
ลูกมะดันน่าขันรสเปรี้ยวจี๊ด    ไทยยังคิดทำหายกลายหวานฉ่ำ
วิธีแก้แช่อิ่มช่างคิดทำ            นี่แหละวัฒนธรรมของคนไทย
โหระพาสะระแหน่แน่ครือกัน    พืชสำคัญพล่ายำต้องนำใส่
เป็นผักจิ้มกินทั่วทุกครัวไทย        โรยใส่หน้าแกงคั่วให้ดูน่ากิน
มะนาวน้ำปลาพริกขี้หนูของคู่ปาก        น้ำพริกปลาทูคู่ยากสุดผันผิน
เปิบด้วยมืออร่อยเหาะเหมาะถูกลิ้น        ไทยทั้งสิ้นกินได้ให้ทุกมื้อ
รากมะนาวถอนพิษผิดสำแดง        แก้ไข้แฝงไข้จับไม่กลับดื้อ
ฝนสุราทาปวดฝีถึงครางฮือ                ใบนั้นหรือกัดฟอกระดูสตรี
ใบมะกรูดรูดใส่หม้อยำต้ม            เพื่อดับข่มคาวปลาให้พาหนี
รากถอนพิษผิดสำแดงสบายดี            ผลดองดีแก้กระษัยและระดู
น้ำในผลนั้นไซร้ใช้สระผม        กันรังแคยังนิยมใช้ทาถู
เหงือกแก้เลือดออกไรฟันพรรณนารู้    ไม้ใช้ทำคันซออู้พานท้ายปืน
มะขามไทยดีกว่ามะขามเทศ    คุณวิเศษเหลือล้ำคำอรรถตื้น
ใบอ่อนแกงส้มแกงแซบแทบลืมกลืน    เนื้อในฝักเมืองอื่นเสนอซื้อ
เปลือกเมล็ดคั่วไฟใช้คุมธาตุ        ในเมล็ดใช้พิฆาตไส้เดือนหือ
รกมะขามแก้เสมหะรูดื้อ            ไม้เนื้อแข็งนั่นหรือประโยชน์ล้ำ
ใบแมงลักผักแกงเลียงช่างเหมาะสม    โรยขนมจีนน้ำยารสซาบซ่า
เมล็ดแช่น้ำกะทิกลืนชื่นอุรา                เป็นทั้งยาแก้บิดชะงัดแล
ต้นตะไคร้ใช้ดับกลิ่นคาวสัตว์        แกงเผ็ดผัดหั่นพล่ายำทุบต้ม
สรรพคุณแก้เบื่ออาหารพาลเป็นลม        เจริญอาหารน่าดูชมทุกวันคืน
ระดูขาวระดูขัดบำบัดได้            แก้กษัยไตพิการพาลขมขืน
มัดทั้งฟ่อนหย่อนแช่น้ำให้ฉ่ำชื้น            สองสามคืนใส่ลูกน้ำใช้เลี้ยงปลา
กะเพราแดงแรงกว่ากะเพราขาว    ผัดเผ็ดเนื้อไก่กินข้าวโอชะไฉน
แก้จุกเสียดท้องขึ้นท้องร่วงไซร้        เคี้ยวกินปวดท้องคลายหายทันใด
กะเพราสดบดกับเกลือเจือน้ำผึ้ง    ละลายน้ำสุกจึงหยอดคอให้
ทารกเป็นยาถ่ายผายลมไซร้            ขับขี้เทาออกไปคุณเหลือล้ำ
กระชายทำน้ำพริกห่อหมกอร่อย    หั่นเป็นฝอยใส่แกงป่าแกงบอนน้ำ
ยาขนมจีน, ผัดเผ็ดปลาไหลทำ        ปลาร้าหลนเป็นเครื่องนำขับคาวปลา
รากแก่ๆ หั่นๆ ให้เป็นแว่น        ตากแห้งชงกินแทนชาแก้มืดหน้า
สวิงสวายมวนท้องเรื่อยเมื่อยกายา    ใบรักษาโรคในปากและในคอ
หัวเผาไฟน้ำปูนใสฝนกันเข้า        ขับปัสสาวะระดูขาวแก้บิดหนอ
บำรุงกามแกร่งพลังยังหนุ่มฟ้อ        แพทย์โบราณท่านยกยอว่าโสมไทย

พริกไทยรู้ชูรสต้มแกงจืด        รสหายชืดโอชะอร่อยศอ
ยังแก้ลมอัมพฤษษ์อัมพาตรอ        ใบนั้นหนอแก้ลมป่วนปวดมวนท้อง
ดอกนั้นแน่แก้ตาแดงดังโลหิต    เครือแก้บิดท้องร่วงเสมหะคล่อง
แก้เมื่อยขบกระษัยไส้ลำพอง    ยาอายุวัฒน์ต้องพริกไทยดำ
ยอบ้านอ่อนหนกไฟเผา    เอาต้มเป็นน้ำกระสาย
กินแก้คลื่นเหียนหาย            อาเจียนจับหยุดฉับพลัน
ผลสุกขับระดู            สตรีผู้ไม่สุขสันต์
ใบอังไฟพลัน                แก้เคล็ดยอกคลายชอกช้ำ
เตยหอมกลิ่นหอมชื่นใจ        บำรุงฤทัยให้หายระทวยระทด
คั้นน้ำสีเขียวมรกต            ลอดช่องคล่องซด กะทิสดเอร็ดอร่อยแล
หัวปลีเอาราดด้วย        กะทิ
กินกับน้ำพริกซิ                แซ่บแท้
โลหิตจางพลันผลิ            ผลิตเพิ่ม
ในเลือดน้ำตาลมากแก้        โรคไส้พิการ
ชะพลูใบเผ็ดแก้            เสมหะ
ต้นรักษาเสลดปะ            อกแห้ง
รากขับเสมหะ                อุจจาระ
ผลขับเสลดให้แล้ง            โล่งคอ
สะเดาลวกน้ำร้อนจัด        ลงจาน
หอมกระเทียมเจียวตาล        เคี่ยวไว้
รสขมเจริญอาหาร            เอมโอช
เมล็ดเคี่ยวน้ำมันใช้            แก้โรคผิวหนัง
ถั่วพูพืชล้มลุก            เครือเถา
ฝักอ่อนลวกพลิกเผา            ผักจิ้ม
หั่นซอยโขลกปลาเอา            ทอดกะทะ
หัวหั่นคั่วไฟลิ้ม                ดื่มแก้หลังเพลีย
ตำลงค่าสี่บาท            เถาทอดพาดกับไม้
จิ้มพริกแทนผักได้            ใส่ต้มแกงเลียง
สรรพคุณดับพิษเห็น            เป็นยาเย็นสะกัดน้ำ
ใช้หยอดตาปวดซ้ำ            อีกทั้งตาแดง
ฟักทองเนื้อละม้าย        เหมือนทอง
ยอดดอกอ่อนแทนผอง            ผักจิ้ม
เมล็ดถ่ายพยาธิร้อง            ออกหมด
รากเร่งกามราคปิ้ม            เปรียบคล้ายคชสาร
กระถินปลูกรอบรั้ว        เริงลม
ใบเพิ่มพูนพลังชม            ชื่นไสร้
เครี่องเคียงหอยนางรม        รสเลิศ
ใบตากแห้งใช้เลี้ยง            ไก่ดี
กุยช่ายต้มเลือดหมู        ชาวจีนชูเชิดอ้าง
จับฝุ่นละอองตกค้าง            หลอดคอ
แกงเลียงแก่แม่หญิง        ลูกอ่อนอิงนมหลั่งน้อย
นมจักไหลเคลื่อนคล้อย        พรั่งพรู
เอาสุราเป็นกระสาย        โขลกใบหมายแต่น้ำ
ยารักษาชอกช้ำ                ปวดใน
บัวบกอยู่บนบก            กำลังตกบำรุงเสีย
แก้ได้หายอ่อนเพลีย            ละเหี่ยใจไม่เมื่อยล้า
ใช้ขับปัสสาวะ            โรคเส้นประสาทหนักหนา
ใบเถาโขลกเอามา            แต่งน้ำดื่มแก้ช้ำใน
มะระขี้นก ริมรั้วลูกดก รสขมเป็นยา ผลต้มหรือเผา เอายอดอ่อนมาลวกจิ้มพริกป่ารักษาข้อดี แก้โรคม้ามตับ ใช้เป็นยาขับพยาธิยอมหนี แก้ปากเป็นชุม ชุบโรคสตรี ระดูฤดีให้มีประจำเดือน
ผักหวานบ้านบ่งบอก     รสหวานออกปรุงและเลี้ยง
หมูผสมต้มซดเกลี้ยง        ใบเอามาทำยาเขียว
รากปรุงกระทุงไข้    ทั้งน้อยใหญ่ให้ลดเลี้ยว
ถอนพิษหน้าซีดเซียว        ประเดี๋ยวหายสบายแล
บวบเป็นพืชล้มลุก     เถาเครือ
ปลูกง่ายดกเหลือเฟือ        มากแท้
ผลอ่อนลวกมะเขือ        จิ้มพริก
เมล็ดแก่บำบัดแก้        คลื่นไส้อาเจียน
เปราะหอมหอมเปราะแท้     ใบบาง
เป็นเครื่องเทศหัวพลาง        กลิ่นเนื้อ
ใบจิ้มกะปิคั่วคราง            กรอบอร่อย
แก้หวัดซางเกลื้อนเกื้อ            อืดเฟ้อเรอหาย
ขี้เหล็กทั้งห้าเครื่อง        ปรุงยา
ถ่ายพิษกระสายตา            แสบไสร์
แก่นแก้โรคเหน็บชา            ม้ามหย่อน
กระพี้แก้พิษให้                เหือดร้อนนอนสบาย
มะเขือพวงอร่อยจิ้ม        น้ำพริก
แก้ปวดกล้ามเนื้อพลิก            ฟกช้ำ
ไอเป็นเลือดระริก            หลั่งไหล
ผีปวดบวมหนองน้ำ            สร่างสิ้นทรมาน
มันเทศหัวตำพอกแผล     เริมงูสวัด
ตากแห้งอังไฟจัด            แก้ริดสีดวงทวาร ฯ
ในครัวของเรานี้ หากพิจารณาดูกันให้ดีๆ จะพบสมุนไพรใกล้ตัวหลายชนิด บรรพบุรุษของเราท่านรู้จักนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ทางอาหารและยามาบำบัดรักษาอาการแห่งโรคต่างๆ กันมาแล้วในอดีต ถ้าคนรุ่นเราจะลองคิดทบทวนนำมาประยุกต์ใช้ เจริญรอยตามกันบ้างในยามนี้ คงจะดีหาน้อยไม่
ขับเสภา
สมุนไพรของไทยมีอยู่ทั่ว    แม้กระทั่งในครัวปรุงอาหาร
ทุกสิ่งสรรพ์รวมกันรับประทาน    สุดประมาณประมวลล้วนเป็นยา
อัจฉริยะบรรพบุรุษท่าน    นำพืชพันธุ์ปรุงอาหารซ่อนคุณค่า
คนไทยเราฉลาดกินสิ้นพรรณนา    ฝูงฝรั่งมังค่าหารู้กิน
อาหารไทยมักรสเด็ดมากเผ็ดร้อน    ผัดเผ็ดพริกไทยอ่อนทั่วทุกถิ่น
ทำแกงส้มต้มยำเป็นอาจิณ            พล่ายำลาบลู่ถูกลิ้นกินทุกวัน
ตำพริกใส่ตะไคร้กระเทียมหอม    โหระพาไม่ยอมขาดแม่นมั่น
สะระแหน่แมงลักเจ้ากะเพรานั้น        ผักต่างๆ กินแกมกันล้วนเลอคุณ
ขอสาธกยกครัวไทยมาให้รู้        วัฒนธรรมเก่าเกินกู่ก่อน “พ่อขุน
รามคำแหง” รวมไทยให้อดุลย์        เราก็คุ้นกินอาหารประสานยา ฯ
ถวัลย์ นวลักษณกวี ประพันธ์บทร้อยกรอง
ที่มาโดย:รศ. สุนทร ปุณโณทก