มารยาทในการเดิน

การเดิน  ตามปกติทุกคนจะเดินตามถนัดของตนที่ได้รับการ,ฝึกฝนมาตั้งแต่เล็กแม้ว่าจะเป็นเรื่องปกติธรรมดาของแต่ละคน แต่การเดินที่ถูกต้องควรเดินอย่างสุภาพ หลังตรงช่วงก้าวไม่ยาวหรือสั้นเกินไป ไม่ควรขย่มตัวเวลาเดิน แกว่งแขนพองาม ถ้าเป็นผู้หญิงควรระมัดระวังเรื่องสะโพก ไม่ยักย้ายจนดูน่าเกลียด

มีการเดินอีกแบบหนึ่งที่เรียกว่า เดินเข่า คือนั่งคุกเข่า ตัวตรง ปลายเท้าตั้งหรือทอดราบกับพื้นก็ได้แล้วแต่ถนัด มืออยู่ข้างตัว ยกเข่าขวา-ซ้ายไปข้างหน้าหรือถอยหลังดุจใช้เท้าก้าวเดิน ช่วงก้าวพองาม ไม่ควรก้าวยาวเกินไป แขนแกว่งพองามเช่นเดียวกับการเดิน การเดินเข่านี้ใช้ในโอกาสเดินผ่านผู้ใหญ่ที่อาวุโส หรือในกรณีอื่นๆ ดังจะได้กล่าวต่อไป

มารยาทในการเดินที่ปฏิบัติระหว่างบุคคลต่อบุคคลนั้นแบ่งออกได้ดังนี้

๑. ปฏิบัติต่อคนธรรมดาสามัญ

ก. การเดินกับผู้ใหญ่หรือเดินตามผู้ใหญ่ ทั้งชายและหญิงปฏิบัติแบบเดียวกัน คือเดินเยื้องไปทางซ้ายหรือขวา ข้างหลังผู้ใหญ่ ห่างประมาณ ๑-๒ ฟุต พยายามอย่าทิ้งระยะห่างมาก เพราะจะไม่สะดวกต่อการสนทนาและซักถามของผู้ใหญ่ ควรเดินในลักษณะนอบน้อม ถ้าเดินในระยะใกล้ควรประสานมือไว้ข้างหน้า ถ้าผู้ใหญ่หันมาพูดด้วย ควรน้อมตัวน้อยๆ และตอบทุกคำถามอย่างชัดเจนและอ่อนหวาน

ข. เดินสวนกับผู้ใหญ่ ควรเดินค้อมตัว (เดินย่อเข่า ค้อมส่วนบนตั้งแต่เอวขึ้นไปเล็กน้อย มือแนบข้างลำตัว) การเดินค้อมตัวจะมากน้อยควรพิจารณาความมีอาวุโสของผู้ใหญ่ ถ้าเป็นทางเดินแคบๆ หรือบริเวณบันได ควรหยุดยืนให้ผู้ใหญ่ผ่านไปก่อน

ค. เดินผ่านผู้ใหญ่ เมื่อพบผู้ใหญ่ยืนอยู่ ควรเดินค้อมตัวลงเล็กน้อย ถ้าผู้ใหญ่นั่งอยู่บนเถ้าอี้ควรปฏิบัติดังนี้

ถ้าอาวุโสไม่มาก เดินเข้าใกล้พอควรแล้วเดินค้อมตัวลงเล็กน้อย ถ้ารู้จักมักคุ้นกับผู้ใหญ่ควรยกมือไหว้

ถ้าอาวุโสมาก ทรุดตัวลงเดินเข่า ถ้าสถานที่ไม่เหมาะสมใช้ย่อตัวก้มเดินผ่าน

ถ้าอาวุโสมาก หรือมีฐานันดรศักดิ์สูง ควรทรุดตัวลงคุกเข่าไหว้หรือกราบ คลานลงมือผ่านไป ถ้าสถานที่ไม่เหมาะสมกับตัวก้มเดินผ่าน ถ้าผู้ใหญ่ซักถาม นั่งพับเพียบเก็บปลายเท้าหันหน้าหาผู้ใหญ่ มือประสานไว้บนตัก เมื่อพูดคุยเสร็จแล้ว ไหว้หรือกราบอีกครั้งหนึ่งจึงคลานลงมือผ่านไปจนพ้นระยะผู้ใหญ่ ดึงตัวลุกขึ้น ไม่ต้องหันมาไหว้อีก ในกรณีที่ผู้ใหญ่มีฐานันดรศักดิ์สูงจะรู้จักหรือไม่รู้จัก ควรทำความเคารพก่อนผ่านเสมอ

ถ้าผู้ใหญ่นั่งราบกับพื้นควรปฏิบัติดังนี้

ถ้ามีอาวุโสไม่มาก เดินเข้าไปใกล้พอควร คุกเข่าแล้วยกมือไหว้(ถ้าไม่รู้จักมักคุ้น ไม่ต้องไหว้) เดินเข่าผ่านไปโดยค้อมส่วนบนลงเล็กน้อย แขนทั้งสองอยู่บริเวณหน้าขาไม่แกว่ง (ถ้าจะแกว่งก็แกว่งพองาม) ถ้าผู้ใหญ่ทักทาย หันหน้าไปทางผู้ใหญ่นั่งพับเพียบเก็บปลายเท้า เมื่อพูดคุยเสร็จแล้วยกมือ ไหว้อีกครั้งหนึ่ง แล้วเดินเข่าออกไป เมื่อพ้นผู้ใหญ่จึงยันตัวลุกขึ้นเดินต่อไป

ถ้ามีอาวุโสมากหรือมีฐานันดรศักดิ์สูง เดินเข้าไปได้ระยะหนึ่งจึงเดินเข่าเข้าไปใกล้พอสมควร นั่งพับเพียบกราบด้วยวิธีตั้งมือกับพื้นหนึ่งครั้ง (จะรู้จักหรือไม่ ก็ควรทำความเคารพก่อนผ่านเสมอ)ยันตัวลุกขึ้นแล้วใช้วิธีคลานลงมือ ผ่านไประยะห่างพอควรจึงใช้วิธีเดินเข่าต่อไป ห่างพอสมควรแล้วจึงลุกขึ้นเดิน

ง. เดินเข้าสู่ที่ชุมนุมชน เข้าสู่ที่ชุมนุมชนที่นั่งเก้าอี้ เดินอย่างสุภาพ เมื่อผ่านผู้ที่นั่งอยู่ก่อน ควรก้มตัวจะมากน้อยสุดแต่ความมีอาวุโส ข้อควรระวังคืออย่าให้เสื้อผ้าและร่างกายของเราไปกระทบผู้อื่น ไม่ควรทำเสียงดัง ด้วยการลากเก้าอี้ หรือโยกย้ายเก้าอี้ ถ้ากำหนดที่นั่งเฉพาะควรนั่งที่ที่จัดเฉพาะของตน

เข้าสู่ชุมนุมชนที่นั่งกับพื้น เดินอย่างสุภาพ ก้มตัวลงเล็กน้อย ถ้าผ่านผู้ที่มีอาวุโสมากควรใช้วิธีเดินเข่า เมือเดินผ่านไปแล้ว ยืดตัวเดินอย่างธรรมดา ระวังอย่าให้เสื้อผ้าและร่างกายไปกระทบผู้อื่น

๒. ปฏิบัติต่อพระสงฆ์

ก. การเดินตามพระสงฆ์ ตามมารยาทแล้วควรเดินทางเบื้องหลังพระสงฆ์เยื้องไปทางซ้ายของท่านทิ้งระยะห่างจากท่านประมาณ ๒-๓ ก้าว ในระหว่างนี้ไม่ควรแสดงความเคารพทักทายผู้อื่น

ข. การเดินสวนทางกับพระสงฆ์ ควรหลีกชิดข้างทางซ้ายมือของพระสงฆ์ ยืนตรงหรือนั่ง (พิจารณาตามความเหมาะสม) หันหน้ามาทางพระสงฆ์ มือประสานไว้ข้างหน้า เมื่อพระสงฆ์เดินผ่านมา ถึงเฉพาะหน้าควรยกมือไหว้ ถ้าท่านพูดด้วยควรประนมมือพูดกับท่าน (เฉพาะพระเถระ) ถ้าท่านไม่ได้พูดด้วย เมื่อไหว้แล้ว มือประสานไว้ดังเดิมจนกว่าพระสงฆ์จะเดินผ่านไป

ค. การหลีกทางให้พระสงฆ์ จัดว่าเป็นมัคคทานซึ่งแปลว่า การให้ทาง ถือว่าเป็นการแสดงความเคารพอย่างหนึ่ง ถ้ารู้ว่าพระสงฆ์เดินมาข้างหลังควรหลีกทางให้ด้วยการชิดข้างทางซ้ายมือของพระสงฆ์ ยืนตรงหรือนั่ง (พิจารณาความเหมาะสม) หันหน้ามาทางพระสงฆ์ มือประสานไว้ข้างหน้าเมื่อท่านเดิน ผ่านควรยกมือไหว้ ถ้าท่านพูดด้วย ประนมมือพูดกับท่าน (เฉพาะพระเถระ)

ง. การเดินผ่านพระสงฆ์ ถ้าพระสงฆ์ยืนอยู่ ก่อนผ่านควรยกมือไหว้ แล้วเดินผ่านด้วยกิริยานอบน้อม ผู้ชายค้อมตัวลงเล็กน้อย ผู้หญิงย่อเข่าและค้อมตัว เมื่อผ่านแล้วทำความเคารพอีกครั้งหนึ่ง ถ้าพระสงฆ์นั่งอยู่ ทั้งชายและหญิงใช้วิธีคลานลงมือก่อนเข้าไปใกล้พระสงฆ์ เมื่อถึงพระสงฆ์ แล้วกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ ๓ ครั้ง แล้วคลานลงมือผ่านออกไป

จ. ถ้าเดินไปพบพระสงฆ์ขณะยืนอยู่ ฆราวาสชายหญิงควรหยุดนั่งลง ถ้าพื้นสะอาดควรนั่งพับเพียบ ถ้าไม่สะอาดควรนั่งกระหย่ง น้อมตัวยกมือไหว้ ถ้าท่านพูดด้วยประนมมือพูดกับท่าน เมื่อจะแยกทางไป ควรหลีกไปทางด้านซ้ายพระสงฆ์ ถ้าพระสงฆ์ยืนอยู่กลางแจ้งมีเงาปรากฏอยู่ฆราวาสชายหญิง พึงหลีกเลี่ยงการเหยียบเงาของพระสงฆ์ด้วย

๓. ปฏิบัติต่อพระมหากษัตริย์ พระมเหสี และพระบรมวงศานุวงศ์

ก. เดินนำเสด็จฯ ถ้าเป็นการนำเสด็จฯ แบบพิธีการนั้นเดินไปข้างหน้าพระองค์ในระยะห่างพอควรทางด้านซ้ายของพระองค์ท่านเพื่อฟังพระราชกระแสรับสั่งได้ถนัด เดินในลักษณะเอียงตัวมาทางขวาเล็กน้อย หันมาทางพระองค์ท่าน เพื่อจะได้สังเกตพระองค์ท่าน หากมีพระประสงค์ประทับยืนก็จะได้หยุดได้ทันท่วงที เดินค้อมร่างส่วนบนเล็กน้อย มือประสานยกขึ้นเหนือแนวเข็มขัดเล็กน้อย ถ้ามีการปูลาดพระบาท ผู้นำเสด็จฯ จะต้องเดินนอกลาดพระบาท ห้ามเหยียบเป็นอันขาด เมื่อถึงที่ประทับ ผู้นำเสด็จฯ เดินเลยไปแล้วหันมาถวายความเคารพทางที่ประทับ (เป็นการกราบบังคับทูลให้ทรงทราบว่าถึงที่ประทับแล้ว) ผู้นำเสด็จฯ ถอยออกถวายความเคารพครั้งหนึ่ง และก่อนจะนั่งที่ต้องถวายความเคารพอีกครั้งหนึ่ง ส่วนการนำเสด็จฯ อย่างไม่เป็นพิธีการ ไม่ปูลาดพระบาท ผู้นำเสด็จฯ จะเดินทางซ้ายไม่ชิดและไม่ห่างพระองค์จนเกินไป คืออยู่ในระยะพอจะได้ยินพระราชกระแสรับสั่ง

ข. การเดินตามเสด็จฯ ทั้งชายหญิงเดินเบื้องหลังทางขวาของพระองค์ท่าน ในระยะห่างพอควร มองตรงเสมอ ไม่ยิ้ม ทักทาย หัวเราะ แม้กระทั่งทำความเคารพผู้อื่น ไม่ควรเดินข้ามปูลาดพระบาทไปมาขณะตามเสด็จฯ เว้นแต่พระองค์จะมีปฏิสันถารกับผู้เข้าเฝ้าทางเบื้องซ้ายและรับของจากผู้ทูนเกล้าฯ ถวาย ผู้ตามเสด็จฯ ต้องอ้อมข้ามลาดพระบาทไปทางขวาและรับของที่ทูนเกล้าฯ ถวายจากพระหัตถ์

ค. การเดินในที่ที่พระมหากษัตริย์ หรือพระมเหสีประทับอยู่

ตามประเพณีไทยไม่สมควรเดินผ่านหน้าหรือหลังที่ประทับเป็นอันขาด ยกเว้นในกรณีที่มีความจำเป็นจริงๆ เช่น เดินไปทำหน้าที่การงาน กวาดเช็ดพื้น ยกของ เลื่อนของขึ้นลงจากเมรุหน้าที่ประทับ

การเดินผ่านหน้าหรือหลังที่ประทับนั้น ลุกจากที่นั่งถวายความเคารพ เดินอย่างสุภาพในระยะห่างพอควร เมื่อผ่านที่ประทับถวายความเคารพและเมื่อผ่านไปแล้วถวายความเคารพ

การเดินเข้านั่งเก้าอี้บริเวณที่ประทับ เมื่อเดินถึงบริเวณที่ประทับหันหน้าตรงพระองค์ท่านแล้วถวายความเคารพ เดินอย่างสุภาพไปยังที่นั่ง ก่อนจะนั่งถวายความเคารพ

ทำกิจธุระจำเป็น ลุกจากที่นั่งถวายความเคารพ เดินไปยังที่ทำกิจธุระ ถวายความเคารพ การทำกิจธุระจะคุกเข่า ย่อเข่า หรือหมอบแล้วแต่กรณี เช่น กวาดพื้นหรือหยิบของต้องหมอบโดยใช้แขนซ้ายยันพื้น มือขวาทำกิจธุระ การยกหรือเลื่อนของนั่งคุกเข่าหรือย่อเข่า เป็นต้น เมื่อทำกิจธุระแล้ว ลุกขึ้นถอยหลัง ๑ ก้าว ถวายความเคารพ เดินถอยหลัง ๓ ก้าว ถวายความเคารพแล้วเดินกลับที่ ก่อนจะนั่งที่ถวายความเคารพ

การเดินขึ้นลงเมรุหน้าที่ประทับ ลุกจากที่นั่งถวายความเคารพ เมื่อจะผ่านที่ประทับ ถวายความเคารพ เมื่อลงจากเมรุถึงพื้นแล้วถวายความเคารพ เมื่อผ่านที่ประทับขึ้นบนพลับพลาแล้วถวายความเคารพ ก่อนนั่งถวายความเคารพ

ที่มา:กรมศิลปากร