ทิศอุดร (ทิศเหนือ) ในตำราให้ปลูกส้มป่อย ส้มซ่า และมะเดื่อ
สมป่อย (Acacia concinna, DC.)
เป็นไม้เถาเนื้อแข็ง เลื้อยพาดพิงต้นไม้อื่น ลักษณะทั่วไปคล้าย กระถิน ตลอดทั้งต้น และกิ่งก้านมีหนามแหลม ใบมีรสเปรี้ยวจัดคล้ายใบส้มเสี้ยว ฝักแบนเล็ก ขึ้นตามป่าเบญจพรรณและที่รกร้างว่างเปล่าทั่วๆ ไป
เปลือกของเถา ให้สีน้ำตาล ใช้ย้อมแห อวน
ใบ ให้สีเขียว ใช้ย้อมผ้าและไหม
ฝัก ใช้ฟอกผมและขัดล้างเครื่องเงิน เครื่องทอง
ประโยชน์ทางยา
ต้น เป็นยาระบาย
ฝัก เป็นยาขับเสมหะ ทำให้อาเจียน เป็นยาปลูกผม กำจัดขี้รังแค ใช้ทำขี้ผึ้งปิดแผลโรคผิวหนัง ต้มเป็นยาแก้ไข้มาเลเรีย
ใบ รสเปรี้ยว ฟอกโลหิต
คติความเชื่อ
ใบส้มป่อย ใบเงิน ใบทอง ใบมะกรูด หญ้าแพรก ใบราชพฤกษ์ ใบมะตูมและใบหมากผู้หมากเมีย ใช้เขาพิธี ทำน้ำมนต์สะเดาะเคราะห์สะเดาะโศก ใช้กันมาแต่ครั้งโบราณ เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน
บางแห่งเชื่อกันว่า ปลูกต้นส้มป่อยไว้ขับภูตผีปีศาจ
ส้มซ่า(Citrus)
เป็นไม้พุ่มขนาดกลาง ใบขนาดกลาง ค่อนข้างหนา มีหูใบเล็กตรงโคนใบ คล้ายส้มจุก ผลโตกว่าผลมะกรูดเล็กน้อย ผิวหยาบขรุขระค่อนข้างหนา ผิวเปลือกของผลเฉือนและหั่นฝอยโรยใส่หมี่กรอบ ให้กลิ่นหอม
ประโยชน์ทางยา
ใบส้มซ่า ร่วมกับใบส้มต่างๆ ต้มน้ำอาบ ทำให้ผิวเกลี้ยงเกลา เบาเนื้อเบาตัว รักษาโรคผิวหนัง
คติความเชื่อ
คงแก้เคล็ดให้บุตรหลาน มีชื่อเสียงขจรขจาย ซู่ซ่า ไปทั่วเมืองกระมัง
มะเดื่อ (Aganosma glomerata, Roxb)
เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ลำต้นเกลี้ยงสีนวลๆ ใบโตขนาดใบโพธิ์ มีผลสากคาย มีดอกมีผลกลมโตขนาดผลหมากย่อมๆ มีเกสรอยู่ภายในผล ผลสุกมีสีแดง มีแมลงหวี่เจาะเข้าไปฟักไข่ในผลนั้น พอตัวแก่ผลมะเดื่อจะสุกพอดี มีแมลงหวี่พากันเจาะรูออกมามาก
ผลดิบรับประทานเป็นผักจิ้มน้ำพริกปลาแจ่ว ปลาร้า กะปิคั่ว ใบอ่อนต้มกะทิ ห่อเมี่ยง
เนื้อไม้ ใช้ทำแอก ไถ ทำหีบใส่ของ ไม้จิ้มฟัน
มะเดื่อมีหลายชนิด เช่น มะเดื่ออุทุมพร มะเดื่อดิน มะเดื่อหว้า มะเดื่อถา มะเดื่อน้ำ มะเดื่อปล้องหิน มะเดื่อหอม มะเดื่อฝรั่ง ฯลฯ
ประโยชน์ทางยา
เปลือกต้น มีรสฝาด ต้มรับประทานแก้ท้องร่วง แก้อาเจียน ภายนอก ใช้ห้ามเลือด ชะล้างบาดแผล
ราก รับประทานเป็นยาแก้ไข้พิษ ไข้กาฬ แก้ร้อนใน ระงับความร้อนกระทุ้งพิษ
คติความเชื่อ
หาหลักฐานยืนยันยังไม่ได้
ที่มาโดย:รศ. สุนทร ปุณโณทก