Tag Archives: ทรพี:สำนวนไทยนำมาใช้ในความหมาย “เนรคุณ”

ทรพี

สมพงษ์  ทิมแจ่มใส

เรื่องนี้เป็นการแนะนำให้ท่านรู้จักกับทรพี ซึ่งในสำนวนไทยได้นำมาใช้ในความหมายว่า เนรคุณ และให้ท่านได้ชมภาพที่วัดพระแก้วด้วย

ขอนำท่านมาที่ระเบียงภาพในวัดพระแก้ว มาดูเรื่องราวของรามเกียรติ์ในตอนที่ทรพีฆ่าพ่อ

เรื่องนี้มีปฐมเหตุอยู่ว่า  อสูรนนทกาล ผู้มีหน้าที่เฝ้าประตูวิมานเขาไกลลาส  หลงใหลใฝ่ฝันในนางฟ้าชื่อมาลี เทพกำนัลของพระอิศวรเจ้า  จึงได้เด็ดดอกไม้ขวางหยอกเย้าด้วยความพิศวาสนางฟ้ามาลีได้นำความทูลฟ้องพระอิศวรเจ้า  อสูรนนทกาลจึงต้องถูกลงโทษถูกสาปให้ลงมาเกิดเป็นมหิงสาชื่อ “ทรพา” กับมีเทพบัญชากำหนดให้สิ้นชีวิตเพราะถูกทรพีผู้เป็นลูกชาย ขวิดตาย ดังนั้นทรพาจึงเที่ยวสังหารควายตัวผู้อันเคยอยู่ในป่าแห่งนั้นจนหมดสิ้น  และคอยตรวจตราดูเหล่าบริวารอยู่เป็นประจำหากนางกาสรตัวใดตกลูกเป็นควายตัวผู้ ทรพาก็ขวิดตายจนหมดสิ้น  หากตกลูกเป็นควายตัวเมียจึงเลี้ยงไว้เป็นบริวาร

ครั้งนั้นนางบริวารตัวหนึ่งชื่อนิลากาสรมีท้องแก่จวนคลอด เกรงว่าหากลูกของตนตกเป็นควายตัวผู้ก็จะถูกทรพาฆ่าตายเช่นลูกควายอื่น ๆ จึงลอบออกจากฝูงไปตกลูกในถ้ำชื่อ “ถ้ำสุรกานต์”  ปรากฎว่าเป็นลูกควายตัวผู้สมตามความคาดคิดนางนิลากรสรจึงตั้งชื่อลูกว่า “ทรพี” สั่งสอนให้ระมัดระวังตัวอยู่แต่ในถ้ำ  และวิงวอนขอให้เทวดาผู้สิงสถิตอยู่ในถ้ำนั้นช่วยเลี้ยงดูคุ้มครองลูกของตนแล้วจึงกลับเข้าฝูง  ฝ่ายเทพสิงขรทั้งหลายต่างสงสารนางนิลากาสรและเอ็นดูทรพี  จึงช่วยกันเลี้ยงดูและคอยปกป้องรักษามิให้มีภัย เป็นเหตุให้ทรพีมีฤทธิ์ทั้งจิตใจหยาบช้าเป็นสันดาน คอยวัดรอยเท้าทรพาผู้เป็นพ่อของตน  เมื่อเดินผ่านหน้าถ้ำเป็นประจำทุกวัน  กำหนดว่าเมื่อใดรอยเท้าเท่ากันก็จะฆ่าพ่อของตนเสียเพื่อชิงความเป็นใหญ่ให้จงได้

มาจะกล่าวบทไป

ถึงทรพีกาสรใจกล้า

กำแหงแรงฤทธิ์หยาบช้า

ด้วยมีเทวารักษากาย

ผูกจิตจองภัยทรพา

ผู้เป็นบิดาร่วมเชื้อสาย

มุ่งหมายสังหารผลาญชีวิต

คอยคิดอาฆาตมาดร้าย

รุ่งเช้าออกจากที่อาศัย

ตระเวนไปด้วยคะนองลำพองจิต

วัดรอยเท้าพ่อทุกวันกระชั้นชิด

มุ่งคิดทายท้าราวี

ทรพีวัดรอยเท้าพ่อเห็นว่าเท่ากันพอดีแล้วจึงตรงไปท้าทายรบกับทรพาแล้วก็ฆ่าทรพาได้สมความปรารถนา จากนั้นทรพีก็กำเริบหนักขึ้นไปท้ารบกับพระอิศวรเจ้าบนวิมานเขาไกรลาศ พระอิศวรเจ้าทรงพิโรธ  จึงบอกให้ทรพีลงมารบกับพาลีและทรงสาปไว้ว่าให้ทรพีถูกพาลีฆ่าตาย

เหม่ เหม่ ดูดู๋ไอ้ทรพี

มาอ้างอวดฤทธีทำหาญ

ตัวมึงหยาบใหญ่ใจพาล

อ้ายชาติเดรัจฉานทรลักษณ์

ฆ่าพ่อตัวตายแล้วมิหนำ

จะซ้ำเอาคอมารอจักร

จะมาท้าทายกูไม่คู่พักตร์

แม้นรักจักใคร่ราวี

เอ็งจงลงไปยุทธยง

ด้วยพาลีลูกองค์โกสีย์

ให้มึงสิ้นชีพชีวี

แพ้ฤทธิ์พาลีผู้ทรงศักดา

บัดนั้น                                                ทรพีฤทธิ์แรงกล้า

ครั้นต้องคำสาปเจ้าโลกา                       บังเอิญให้โมหาบ้าใจ

ขวิดคัดไกรลาศสิงขร                            สำแดงฤทธิ์รอนแผ่นดินไหว

ระเห็ดมาในป่าพนาลัย                         ตรงไปขีดขินธานี

เมื่อนั้น                                      พาลีธิราชอาจหาญ

สัประยุทธต่อยุทธเป็นช้านาน                ไม่อาจรุกรานเอาชัย

ตรึกไปด้วยปัญญา                               มหิงสาตัวนี้เป็นไฉน

รุ่งเรืองฤทธาเกรียงไกร                          หรือได้กำลังเทวา

จึงร้องถามว่าเหวยทรพี

ซึ่งเรืองฤทธีแกล้วกล้า

เทเวศร์องค์ใดมหึมา

ให้กำลังวังชาหรือว่าไร

ครั้นพาลีรับคำท้ารบกับทรพี สังเกตเห็นว่าควายตัวนี้มีฤทธิ์และมีกำลังผิดควายธรรมดา จึงออกอุบายท้า ทรพีให้เข้าไปรบกันตัวต่อตัวในถ้ำสุรกานต์ ทั้งนี้เพื่อป้องกันมิให้ทรพีใช้เขาได้คล่องแคล่ว ก่อนที่จะเข้าไปในถ้ำ  พาลีได้สั่งเสียให้สุครีพน้องชายของตนไว้ว่า ให้หมั่นพาไพร่พลมาคอยสังเกตดูถ้าเมื่อใดเห็นโลหิตข้นไหลออกมาหน้าถ้ำก็หมายความว่าตนมีชัยชนะ  และได้ฆ่าทรพีถึงแก่ความตาย แต่ถ้าหากเห็นโลหิตใสไหลออกมาหน้าถ้ำก็หมายความว่าตนได้สิ้นชีวิต ก็ให้สุครีพรีบพาไพร่พลลิงขนหินมาปิดปากถ้ำเสีย อย่าให้ทรพีออกมาได้  สั่งแล้วก็เข้าในถ้ำสุรกานต์รบกับทรพี  พาลีต่อสู้อยู่นานก็ไม่อาจที่จะเอาชนะมหิงสาตัวนี้ได้  ในที่สุดก็บังเกิดความสงสัยจึงร้องถามทรพีไปว่า “มีเทวดาองค์ใดคอยรักษาและให้กำลังแก่เจ้าหรือ  จึงได้มีกำลังแข็งแรงนัก”  ฝ่ายทรพีควายอกตัญญูมิได้รู้คุณแห่งเทวดาที่คอยช่วยรักษากาย กลับร้องบอกไปว่า “กูมีฤทธิ์และมีกำลังในตัวกูเอง ไม่เคยมีเทวดาองค์ใดมาคอยช่วยเหลือ”  สิ้นคำของทรพีเหล่าเทพสิงขรทั้งหลายอันเคยรักษาทรพีก็พาหนีละทิ้งไปไม่ปกปักรักษาทรพีจึงถูกพาลีฆ่าตาย

ขณะที่พาลีสังหารทรพีนั้น  บังเกิดมีฝนตกหนักลงมาทำให้ชะล้างเลือดทรพีที่เคยมีสีข้นกลับเป็นโลหิตจางใสไปจนสิ้น  เมื่อสุครีพพาไพร่พลลิงมาตรวจดูเห็นเลือดใสไหลอยู่ทั่วไปก็ตกใจ  สำคัญว่าพาลีพี่ชายของตนได้สิ้นชีวิตไปก็ร้องไห้ไปพลางก็สั่งให้พลลิงขนหินมาปิดปากถ้ำเสียตามคำสั่งของพาลีทุกประการ

ฝ่ายพาลีเมื่อมาถึงปากถ้ำก็เห็นหินปิดปากถ้ำนั้น  ก็โกรธคิดว่าสุครีพทรยศคิดจะฆ่าตนเสียให้ตาย  เนื่องจากผูกใจเจ็บเรื่องนางเทพดารา จึงตัดหัวทรพีขว้างทำลายปากถ้ำ และเมื่อออกมาได้ก็ไล่ฟาดฟันสุครีพน้องชายของตนและขับไล่ให้ออกจากเมืองขีดขินธานีไปเสีย

เมื่อถูกเนรเทศจากเมืองขีดขิน สุครีพก็เดินร้องไห้พร่ำรำพันมาในป่าแต่ลำพัง  จนได้มาพบกับหนุมาน สุครีพก็เล่าเรื่องราวทั้งหลายให้หลานชายฟังจนหมดสิ้น  หนุมานก็ปลอบโยน  แล้วก็พาสุครีพมาเฝ้าพระรามพระลักษณ์ซึ่งประทับอยู่กลางป่า

หนุมานพาสุครีพเข้าถวายตัวต่อพระราม แล้วพระรามก็ได้รำลึกถึงเรื่องราวที่พาลีเคยถวายสัตย์สาบานเมื่อครั้งที่รับมอบนางเทพดารามาให้สุครีพ  และทรงเห็นว่าพาลีต้องตายตามสัญญาที่เคยให้ไว้  จึงสั่งให้สุครีพไปทำให้พาลีออกมาสู้รบเพื่อที่จะได้ทรงแผลงศรสังหารเสีย ข้างหนุมานนั้นไม่ต้องการมีส่วนในเรื่องราวของพระเจ้าน้าทั้งสองคนจึงทูลลาเข้าป่าไปให้พ้นเสีย