ทิศพายัพ(ตะวันตกเฉียงเหนือ) ปลูกมะพูด มะนาว มะกรูด
มะพูด (Carcinia xanthochyma)
เป็นไม้ยืนต้นขนาดย่อม ใบหนาแข็งเป็นรูปไข่ยาวรี ผลกลมโตคล้ายผลส้มเขียวหวาน ผลดกออกตามกิ่ง โตเต็มที่ขนาดผลส้มเขียวหวาน ผลดิบสีเขียว ผลสุกสีเหลืองส้ม รสเปรี้ยวๆ หวานๆ รับประทานเป็นอาหารได้
ผลจะสุกประมาณเดือนเมษายน-กรกฎาคม ในภาคกลางพบปลูกกันมากแต่ไม่ค่อยแพร่หลาย
ประโยชน์ทางยา
เปลือกมีรสฝาด ใช้ชำระบาดแผล
คติความเชื่อ
“ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต” (สุนทรภู่)
ประโยชน์ทั่วไปไม่สู้มีมากนัก คนแต่ก่อนคงเอาเคล็ด หาต้นมะพูดมาปลูกไว้ใกล้บ้านเป็นร่มเงา และคงหวังให้ลูกหลานเป็นคนช่างพูด ช่างเจรจาก็เป็นได้
มะนาว (Citrus aurantifolia, Sevingle)
เป็นไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ต้นสูงประมาณ ๓-๔ เมตร ใบแข็งหนาเขียวสด ดอกขาว เหลือง กลีบหนาแข็งคล้ายดอกส้ม มีกลิ่นหอมอ่อนๆ
ผลกลมโตขนาดผลหมากเขื่องๆ ใบและผิวมีน้ำมัน ผิวขม น้ำในผลมี รสเปรี้ยวจัดมาก ใช้น้ำเปรี้ยวปรุงน้ำพริก และอาหารที่มีรสเปรี้ยว หรือขูดผิวออกทำเป็นมะนาวดอง ปลูกกันตามบ้านเรือนทั่วไปเป็นสวนครัว ใช้กันทุกครัวเรือนทั่วทุกจังหวัดทั่วประเทศ อาหารไทยๆ แทบทุกมื้อ แทบจะขาดมะนาวไม่ได้เลย
ประโยชน์ทางยา
น้ำในผล สีฟัน แก้เลือดออกตามไรฟัน ปรุงเป็นยากัดเสมหะ แก้ไอ
ราก เป็นยาถอนพิษสำแดง ไข้กลับหรือไข้ซ้ำ
เมล็ด คั่วผสมเป็นยากวาด แก้ซางเด็ก
คติความเชื่อ
คนบ้านป่า เดินทางด้วยเกวียนเทียมโคหรือกระบือ เมื่อได้กลิ่นสาบเสือจะหยุดเดิน จะเฆี่ยนตีอย่างไรก็ไม่ยอมเดิน เจ้าของเกวียนจะขูดผิวมะนาวหรือผิวมะกรูดป้ายจมูก ให้ดับกลิ่นสาบเสือ โค กระบือ จึงจะเดินต่อไป ดังนั้นการเดินทางสมัยก่อนผ่านป่าละเมาะผ่านดง ผู้เดินทางจึงมักจะพกพาผลมะนาวและมะกรูดติดตัวไปด้วยเสมอ
มะกรูด (Citrus hystrix)
เป็นไม้พุ่มยืนต้นขนาดกลาง ใบสีเขียวเข้ม หนา เป็นมัน มีหูใบตรงโคนใบใหญ่ออก ๒ ข้างของเส้นกลางใบ รวมกับใบจริงที่อยู่ตรงปลาย จึงมองดูคล้ายเลข ๘ อารบิค
ผลกลมมีจุกตรงขั้ว ผิวขรุขระเป็นตะปุ่มตะป่ำ มีต่อมน้ำมัน
น้ำในผลมีรสเปรี้ยวจัด
ประโยชน์
ผิวของผล ใช้เป็นส่วนผสมของเครื่องแกงเผ็ด ผัดเผ็ด
น้ำในผล ใส่แกงเทโพ (แกงคั่วผักบุ้ง)
ผลแก่ นวดผิวเอาต่อมน้ำมันออก ดองเปรี้ยว ดองเค็มเป็นอาหาร
เนื้อไม้ มีสีขาว นำมาทำด้ามเครื่องมือเครื่องใช้ต่างๆ
ประโยชน์ทางยา
ผิวจากผล (ผิวมะกรูด ขิง ไพล พริกไท ดีปลี) ปรุงเป็นยาขับลมในลำไส้ ทำให้ผายลม แก้เรอ แก้แน่นอก แน่นท้อง ขับระดู นาในผลมีรสเปรี้ยว กัดเสมหะในลำคอ ในทรวงอกให้ละลาย แก้กัดฟอก
ประจำเดือนของสตรี แก้ไอ น้ำมะกรูดใช้ถูฟัน แก้เลือดออกตามไรฟัน น้ำมะกรูดผสมกับปูนแดงทาแก้ปวดท้อง
ผล นำมาหมักดอง (เปรี้ยวหรือเค็ม) เป็นยาแก้กระษัย ฟอกล้างระดู บำรุงโลหิตระดู
ราก เป็นยาถอนพิษสำแดง คล้ายรากมะนาว
คติความเชื่อ
เช่นเดียวกับผลมะนาว
ที่มาโดย:รศ. สุนทร ปุณโณทก