สิบแปดมงกุฎนี้ คือเสนาวานร ๑๘ คน เป็นทหารเอกคู่บารมีของพระราม ตามตำนานว่า เป็นเทวดาอวตารคือแบ่งภาคลงมาเกิด มีรายนามดังนี้
๑. เกยูร (วิรุฬหก) ๒. โกมุท (หิมพาน) ๓. ไชยาพวาน (อิศาน)
๔. มาลุนทเกสร (พฤหัสบดี) ๕. วิมล (เสาร์) ๖. ไวยบุตร์ (พิรุณ) ๗. สัตพลี (พระจันทร์) ๘. สุรกานต์ (มหาชัย) ๙. สุรเสน (พุธ) ๑๐. นิลขัน (พิฆเนศ) ๑๑. นิลปานัน (ราหู) ๑๒. นิลปาสัน (ศุกร์) ๑๓. นิลราช (สมุทร) ๑๔. นิลเอก (พินาย) ๑๕. วิสันตราวี (อังคาร) ๑๖. กุมิตัน (เกตุ) ๑๗. เกสรทมาลา (ไพศรมณ์) ๑๘. มายูร (วิรูปักษ์)
เรื่องชื่อของสิบแปดมงกุฎนี้มีคำกลอนในหนังสือรามเกียรติ์ว่า
“เมื่อนั้น ฝูงเทพเทวาน้อยใหญ่
ต่างทูลอาสาพระภูวไน จะขอไปเป็นพลพระอวตาร
มล้างเหล่าอสูรพาลา ที่หยาบช้าเบียนโลกทุกสถาน
พระราหูฤทธิ์ไกรชัยชาญ เป็นทหารชื่อนิลปากัน
พระพินายนั้นเป็นนิลเอก พระพิเนกนั้นเป็นนิลขัน
พระเกตุเป็นเสนีกุมิตัน พระอังคารเป็นสันตราวี
พระเพลิงเป็นนิลนนท์มนตรี พระเสาร์เป็นนิลพานร
พระศุกร์เป็นนิลปาสัน พระพฤหัสบดีนั้นมาลุนทเกสร
พระพุธเป็นสุรเสนฤทธิรอน พระจันทรเป็นสัตพลี
วิรุฬหกวิรุฬปักษ์สองตระกูล เป็นเกยูรมายูรกระบี่ศรี
เทวันวานรนอกนี้ บัญชีเจ็ดสิบสมุดตรา”
สมัยก่อนเมื่อเอ่ยคำว่าพวกสิบแปดมงกุฎ หมายถึงพวกที่หลอกลวงคน เช่นพวกต้มหมูเป็นต้น ซึ่งพวกนี้มีเล่ห์เหลี่ยมมากมายในการที่จะใช้กลมาหลอกลวงให้คนตายใจ ทำไมจึงเรียกคนพวกนี้ว่าสิบแปดมงกุฎ ก็ไม่ทราบเหมือนกัน
ทุกวันนี้ มงกุฎยังมีความสำคัญอยู่คือมงกุฎนางสาวไทยหรือนางงามไม่ว่างามในประเทศหรือระหว่างประเทศหรือนางงามโลกหรืองามจักรวาล เพราะมงกุฎนั้นประดับเพชร จึงเป็นที่ปรารถนาของสตรีที่อยู่ในวัยรุ่นทั้งหลาย ที่นึกว่าตนเองมีความงามพอที่จะเป็นเครื่องมือไขว่คว้ามงกุฎอันนั้นมาได้ แต่มงกุฎนั้นมีน้อย คนต้องการมีมาก บางคนเท่านั้นที่ได้ มงกุฎมาครอง ส่วนอีกหลายคนมักจะได้มงกุฎหนามมาครองให้ยอกอกตนเองไปชั่วชีวิตก็มีไม่น้อย
เรื่องของชฎาหรือเครื่องสวมหัวนั้น เป็นเครื่องเตือนใจเราอย่างหนึ่งว่า อันว่าเครื่องสวมหัวนั้น ไม่จิรังยั่งยืน ถอดออกเมื่อไรก็เหลือแต่หัวของเราเมื่อนั้น เหมือนกับเราสวมหัวโขนนั่นแหละ เป็นตัวของเราเองดีกว่าสวมหัวอะไรหมด
ที่มา:วิชาภรณ์ แสงมณี