สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงเป็นวีรบุรุษพระองค์หนึ่ง ได้ทรงปราบยุคเข็ญ กอบกู้ชาติ ไทยให้พ้นภัยจากข้าคึกศัตรูผู้มารุกราน แล้วจัดการบ้านเมืองให้มีความสงบสุขเข้าสู่ภาวะเป็นอิสรภาพ จึงได้ปราบดาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์ ทรงตั้งกรุงธนบุรีเป็นราชธานี นับว่าพระองค์ทรงเป็นผู้วางพื้นฐานความเป็นอิสระและเป็นปึกแผ่นของชาติไทยพระองค์หนึ่งในประวัติศาสตร์
รัฐบาลและปวงชนชาวไทยทุกหมู่เหล่าได้ระลึกถึงพระราชกรณียกิจอันยิ่งใหญ่ของพระองค์ ที่ทรงมีต่อประเทศชาติ ด้วยความสำนึกกตัญญูกตเวทีจึงร่วมใจกันสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ประดิษฐาน เพื่อเทิดทูนพระเกียรติประวัติไว้ถวายสักการะ ณ วงเวียนใหญ่ กรุงเทพมหานคร ลักษณะทรงม้าออกศึกมุ่งไปทางตะวันออก พระหัตถ์ขวาทรงพระแสงดาบ เมื่อพระบรมราชานุสาวรีย์สร้างสำเร็จแล้ว รัฐบาลจึงขอพระราชทานกำหนดเป็นงานรัฐพิธีเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปิดพระบรมราชานุสาวรีย์ ในวันที่ ๑๗ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๗ ซึ่งเป็นดิถีคล้ายวันพระบรมราชสมภพของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ดังกำหนดการต่อไปนี้
เวลา ๗ นาฬิกา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินไปยังพิธีมณฑล ณ วงเวียนใหญ่ ทรงจุดธูปเทียนถวายนมัสการพระพุทธรูปปางประจำรัชกาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงศีล แล้ว นายกรัฐมนตรีอ่านคำกราบบังคมทูลพระกรุณารายงานการสร้างพระบรมรูปสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัสตอบ จบแล้ว เสด็จพระราชดำเนินไปยัง ลานหน้าพระบรมราชานุสรณ์ทรงเปิดพระบรมรูปสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ขณะนี้พระสงฆ์ ๑๔ รูป เจริญชัยมงคลคาถา ชาวพนักงานประโคมฆ้องชัย สังข์แตร มโหระทึก และดุริยางค์ทหาร กองเกียรติยศสำหรับพระบรมราชานุสาวรีย์พร้อมด้วยแตรวงธงประจำกองถวายความเคารพครั้นสุดเสียงประโคมแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระสุหร่ายสรงพระบรมรูปสมเด็จพระเจ้าตากสิน มหาราช ทรงจุดธูปเทียนถวายราชสักการะ แล้วเสด็จพระราชดำเนินไปประทับในมณฑลพิธี ทรงประเคนจตุปัจจัยไทยธรรม พระสงฆ์ถวายอนุโมทนา ถวายอดิเรก เสด็จพระราชดำเนินกลับ
ต่อมารัฐบาลได้กำหนดให้มีงานรัฐพิธีถวายสักการะประจำปีในวันที่ ๒๘ ธันวาคม ซึ่งเป็นวันปราบดาภิเษกขึ้นครองราชสมบัติ เรียกว่า “รัฐพิธีวันสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช” ถือเป็นงานบรมราชานุสาวรีย์สำคัญของชาติวันหนึ่ง ซึ่งสำนักพระราชวังได้ออกหมายกำหนดการเสด็จพระราชดำเนินไปทรงวางพวงมาลาถวายราชสักการะ ดังนี้
เวลา ๑๖ นาฬิกา ๓๐ นาที พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี นาถ เสด็จพระราชดำเนินโดยรถยนต์พระที่นั่งไปยังพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงวางพวงมาลา พนักงานประโคมแตร มโหระทึก แล้วทรงจุดธูปเทียนเครื่องราชสักการะทองทิศ ทรงกราบ แล้วเสด็จพระราชดำเนินกลับ
การแต่งกาย แต่งเครื่องแบบปรกติขาว
ตั้งแต่เวลาเช้า ผู้แทนกระทรวง ทบวง กรม สถาบันการศึกษา สมาคม และองค์การต่างๆ ได้นำพวงมาลามาถวายสักการะพระบรมราชานุสาวรีย์
อนึ่ง ถ้าปีใดมิได้เสด็จพระราชดำเนิน จะได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้พระราชวงศ์เสด็จไปปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองศ์
ที่มา:กรมศิลปากร