ลักษณะดินปลูกบ้านของชาวล้านนา

“ที่ดินใดดินขาวหอมดั่งดอกบัวที่นั้นพี่น้องหลาย ที่ใดหอมดั่งดอกแก้วและเคดเคล้าที่นั้นอยู่ดีมีลูกหลาย ที่ใดดินแดงหอมดั่งโกฏสมอสมุนแว้ง หมาก ขนุน อยู่ที่นั้นดีนัก ที่ใดเหม็นขี้มดก็ดีที่นั่นดีนัก ที่ใดดินเหลืองดั่งขมิ้นที่นั้นอยู่ ท่านมักบูชาที่ใดเป็นทบคดไปมาลายดั่งงูอยู่ บ่อดีมักเสียของแล”
พิธีล้างเสนียดจัญไร (ขึด) ในเมื่อที่ดินมีลักษณะไม่เหมาะสม

ลักษณะที่ดินที่ยกมานี้เป็นเพียงบางส่วน แสดงว่าการเลือกที่ดินที่ จะปลูกสร้างนั้นจะแบ่งลักษณะดินเป็นหลายประเภท คือ ลักษณะรูปร่างของพื้นที่ดิน ลักษณะความสูงต่ำของที่ดินตามทิศต่างๆ ลักษณะของเนื้อดิน หากบ้านใดไปปลูกสร้างในที่ดินที่ไม่ถูกต้องตามลักษณะเป็นที่ “ขึด” (อุบาทว์) นั้น เชื่อกันว่าผู้อยู่อาศัยในที่ดังกล่าวมักอยู่ไม่ค่อยสบาย มีอาการเจ็บไข้ได้ป่วย มักเกิดถ้อยคดีความ ตกเบี้ย เสียของ ลูกเสียเมียตาย มีข้าวของสิ่งใดก็ฉิบหายวายสิ้น บางทีก็เกิดวิกลจริตและมักมีเหตุร้ายต่างๆ เกิดขึ้นในบ้าน คลอดจนสัตว์เลี้ยงเสมอ ชาวบ้านจะมี “พิธีส่งขึด” (พิธีล้างอุบาทว์จัญไร)โดยมีการแต่งเครื่องบูชาโดยทำสะตวง(กระทงหยวกกล้วยเย็บเป็นรูปสี่เหลี่ยม) ๔ ใบ ถ้วยใส่น้ำ ๔ ใบเล็ก ใส่ในสะตวงพร้อมด้วยสิ่งของต่างๆ ที่ในตำราบอกไว้ แล้ว นำเอาสะตวงไปตั้งไว้ ๔ มุมเรือนโดยอาจารย์ผู้ประกอบพิธี จะอ่านโองการจากสมุคข่อยถอนขึดเสีย การอ่านโองการจะต้องอ่าน ๗ คาบแล้วเอามีดขุดดินและถากเสาเรือนเอาไปใส่ในสะตวงทั้ง ๔ ใบ แล้วนำสะตวงไปวางตามทิศที่บ่งไว้ในตำราให้พ้นเขตบ้าน และพ่อบ้านแม่เรือนต้องย้ายที่นอนเพื่อหลีกเคราะห์เสีย ๓-๗ วัน แล้วค่อยย้ายกลับมาอยู่ที่เดิมจึงจะวุฑฒิจำเริญสวัสดีแก่ผู้อยู่อาศัย ส่วนหมอหรืออาจารย์จะกล่าวคำอำนวยพรแก่เจ้าเรือนพร้อมกับเสกน้ำมนต์ด้วยน้ำที่ นำเอาส้มป่อย ๗ ฝักชนิดฝักละ ๗ ข้อมาเสกด้วยคาถา ๗ คาบ ให้ผู้อาศัยในบ้านหรือเรือนนั้นนำเอานามนต์มาสระหัวและประพรมในบริเวณบ้านและบนเรือนให้ทั่ว
ที่มาโดย:วิวัฒน์  เตมียพันธ์