พระราชพิธี คือ พิธีการที่พระมหากษัตริย์ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจตามกำหนดที่เป็นแบบแผนราชประเพณีสืบมาแต่โบราณ หรือการพระราชพิธีที่ทรงพระราชดำริมีพระราชประสงค์ให้จัดทำขึ้น พระราชพิธีที่เป็นการประจำตามเทศกาลนั้นในสมัยรัตนโกสินทร์ตั้งแต่รัชกาลที่ ๑ เป็นต้นมามีความละเอียดในหนังสือพระราชพิธีสิบสองเดือนพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงอธิบายไว้แล้ว พระราชพิธีต่างๆ เหล่านี้ได้เปลี่ยนแปลงไปตามกาลสมัย ต่อมาเมื่อพ.ศ. ๒๔๗๕ ได้เปลี่ยนระเบียบการปกครองประเทศขึ้นใหม่ มีรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย เป็นหลักในการบริหาร มีนายกรัฐมนตรีหรือคณะรัฐมนตรีเป็นผู้รับผิดชอบ โดยนัยนี้กิจการใดที่จะต้องทำเป็นงานพิธีของรัฐบาลตลอดจนกระทรวง ทบวง กรม ซึ่งเป็นผู้ดำริจัดขึ้น จึงเรียกงานนี้ว่ารัฐพิธี กล่าวคือเป็นงานของรัฐจัดขึ้น งานรัฐพิธีดังกล่าวนี้คณะรัฐบาลหรือกระทรวง ทบวง กรม จะกราบบังคม ทูลขอพระราชทานพระมหากรุณาอัญเชิญพระมหากษัตริย์เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเป็นองค์ประธานประกอบพิธี หรืออาจจะเป็นนายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา รัฐมนตรี ก็แล้วแต่กรณีของความ สำคัญแห่งงานรัฐพิธีนั้นๆ
งานพระราชพิธีและรัฐพิธีได้กำหนดไว้เป็นงานประจำปีในปฏิทินหลวงที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พิมพ์พระราชทานสำหรับความสุขปีใหม่ ดังนี้
๑. พระราชพิธีขึ้นปีใหม่
๒. พระราชพิธีสังเวยพระป้าย
๓. พระราชกุศลมาฆบูชา
๔. เปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร ๓ ฤดู
๕. พระราชพิธีบวงสรวงพระสยามเทวาธิราช
๖. พระราชพิธีสงกรานต์
๗. พระราชกุศลทักษิณานุปทาน และพระราชพิธีฉัตรมงคล
๘. พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ
๙. พระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลวิสาขบูชา
๑๐. พระราชกุศลวันถวายพระเพลิงพระพุทธเจ้า
๑๑. พระราชกุศลทักษิณานุปทานถวายพระบรมอัฐิ สมเด็จพระบรมราชชนก และวันสวรรคต พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล
๑๒. พระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลอุปสมบทนาคหลวง
๑๔. พระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ
๑๕. พระราชพิธีสารท
๑๖. พระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวายผ้าพระกฐิน
๑๗. พระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุคลวันปิยมหาราช
๑๘. พระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
นอกจากนี้ ยังมีพระราชพิธีซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้จัดขึ้นเป็นครั้งคราว ได้แก่ พระราชพิธีหล่อพระพุทธปฏิมาชัยวัฒน์ประจำรัชกาล พระพุทธรูปปางประจำพระชนมวาร พระปางทรงพระราชอุทิศ แด่พระมหากษัตริย์ในรัชกาลก่อน พระราชพิธีสถาปนาสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร พระราชพิธีสถาปนาอิสริยศักดิ์พระราชวงศ์ พระราชพิธีอภิเษกสมรส พระราชพิธีสมโภช ๓ วันสมเด็จพระราชโอรสธิดาหรือพระเจ้าหลานเธอที่ประสูติ พระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอู่สมเด็จพระราชโอรสธิดาหรือพระเจ้าหลานเธอ พระราชพิธีสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปรินายก พระราชพิธีบวงสรวงสมเด็จพระบูรพมหาราช วันประสูติสมเด็จพระราชโอรสธิดา พระราชพิธีฉลองพระชนมายุพระบรมวงศ์ที่ทรงเจริญพระชนมายุยิ่งด้วยพรรษา และพระราชพิธีสมโภชขึ้นระวางช้างสำคัญ เป็นต้น
ส่วนงานรัฐพิธีที่กำหนดไว้เป็นการประจำปีในปฏิทินหลวง คือ
๑. รัฐพิธีถวายราชสักการะสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ณ พระบรมราชานุสรณ์ จังหวัดสุพรรณบุรี
๒. วันที่ระลึกมหาจักรี
๓. รัฐพิธีถวายบังคมพระบรมราชานุสรณ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวในอภิลักขิตสมัยคล้ายวันสวรรคต
๔. รัฐพิธีฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยและถวายสักการะพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
๕. รัฐพิธีวันสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
๖. รัฐพิธีเปิดประชุมรัฐสภา
ที่มา:กรมศิลปากร