ประวัติดวงตราเงินบาท

ประวัติดวงตราเงินบาท

สมัยกรุงรัตนโกสินทร์

ฟ. รุ่งอดิเรก

จำเดิมแต่ปี  พ.ศ. ๒๓๒๕  ซึ่งเป็นปีที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้ทรงสถาปนากรุงเทพพระมหานคร เป็นราชธานีแห่งกรุงสยามมาจนกระทั่งถึงปรัตยุตบันนี้ นับเป็นเวลาได้ ๑๔๗ ปี ดวงตราเงินบาทก็ได้ถูกผลัดเปลี่ยนกันเรื่อยมาตามยุคตามกาลสมัยเป็นแผ่นดิน ๆ ตลอดมา  ในที่นี้ได้เก็บรวบรวมมากล่าวไว้แต่เพียง ๔ รัชกาลเท่านั้น  คือ  ตั้งแต่รัชกาลที่ ๑ จนถึงรัชกาลที่ ๔  ซึ่งนับว่าเป็นยุคที่ค่อนข้างเก่าสำหรับสมัยกรุงรัตนโกสินทร์นี้อยู่บ้าง  กับอีกประการหนึ่งเชื่อแน่ว่าคงมีบางท่านที่ได้พบเห็นดวงตราเงินบาทแต่ก่อน ๆ นี้ น้อยเต็มที

ในรัชกาลที่ ๑ มีการประดิษฐ์ดวงตราเงินบาทขึ้น ๒ คราว  คราวหนึ่งเริ่มให้ใช้แต่จุลศักราช ๑๑๔๔  ปีขาล จัตวาศก(พ.ศ.๒๓๒๕) เป็นปีที่ ๑ ในรัชกาลที่ ๑ จนถึงจุลศักราช ๑๒๖๙ ปีมะแม นพศก(พ.ศ.๒๔๕๐) รวมเป็นเวลา ๑๒๖ ปี  ดวงตราชนิดนี้ มีชื่อว่า ตราพระแสงจักรี ดังในรูป

อีกคราวหนึ่งเริ่มใช้เมื่อจุลศักราช ๑๑๔๗ ปีมะเส็ง สัปตศก(พ.ศ.๒๓๒๘) เป็นปีที่ ๔ ในรัชกาลที่ ๑ จนถึงจุลศักราช ๑๒๖๙ ปีมะแม นพศก (พ.ศ. ๒๔๕๐) รวมเป็นเวลา ๑๒๓ ปี ดวงตราชนิดนี้มีชื่อว่า ตราบัวอุณาโลม ดังในรูป

ในรัชกาลที่ ๒ เริ่มใช้เมื่อจุลศักราช ๑๑๗๑ ปีมะเส็ง เอกศก(พ.ศ.๒๓๕๒) เป็นปีที่ ๑ ในรัชกาลที่ ๒ จนถึงจุลศักราช ๑๒๖๙ ปีมะแม นพศก (พ.ศ.๒๔๕๐) รวมเป็นเวลา ๙๙ ปี ดวงตราชนิดนี้มีชื่อว่า ตราครุฑ ดังในรูป

ในรัชกาลที่ ๓ เริ่มใช้เมื่อจุลศักราช ๑๑๘๖ ปีวอก ฉศก (พ.ศ. ๒๓๖๗) เป็นปีที่ ๑ ในรัชกาลที่ ๓ จนถึงจุลศักราช ๑๒๖๙ ปีมะแม นพศก (พ.ศ.๒๔๕๐) รวมเป็นเวลา ๘๔ ปี ดวงตราชนิดนี้มีชื่อว่า ตราปราสาท ดังในรูป

กับยังมีดวงตราเงินสลึงและเงินเฟื้อง ซึ่งทำขึ้นในรัชกาลที่ ๓ นี้อีกเรียกว่า ดวงตรารูปพรรณดอกไม้ ดังในรูป

ในรัชกาลที่ ๔ เริ่มใช้เมื่อจุลศักราช ๑๒๑๓ ปีกุน ตรีศก (พ.ศ.๒๓๙๔) เป็นปีที่ ๑ ในรัชกาลที่ ๔ จนถึงจุลศักราช ๑๒๖๙ ปีมะแม นพศก (พ.ศ.๒๔๕๐) รวมเป็นเวลา ๕๗ ปี ดวงตราชนิดนี้มีชื่อว่า ตรามหาพิชัยมงกุฏ ดังในรูป