ตามหนังสือประวัติสุนทรภู่ของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ว่าแต่งราวพ.ศ. ๒๓๘๐-๒๓๘๓ ตอนตกยากต้องพายเรือขายของ เป็นการรวบรวมจริยธรรมสำหรับผู้หญิงไว้อย่างดี ผู้อ่านจะเห็นวัฒนธรรมหญิงไทยได้อย่างชัดเจน
การคบชู้สู่สาว
บ้างมีผัวตัวอยู่เป็นคู่ชื่น ยังหาอื่นเข้าประคองเป็นสองสาม
ทำรักซ้อนซ่อนสนิทปิดเนื้อความ จนเลยลามเป็นระฆังดังขึ้นเอง
ครั้นรู้ความถามไถ่ก็ไม่รับ เขาเฆี่ยนขับตีด่าว่าข่มเหง
พลอยประจบกลบความไปตามเพลง เพราะผัวเองจับไม่ได้ไล่ไม่ทัน
ความประหยัด
มีสลึงพึงบรรจบให้ครบบาท อย่าให้ขาดสิ่งของต้องประสงค์
ถ้ามีน้อยใช้น้อยค่อยบรรจง อย่าจ่ายลงให้มากจะยากนาน
คำตอนท้าย
อย่าฟังเปล่าเอาแต่กลอนสุนทรเพราะ จงพิเคราะห์คำเลิศประเสริฐศรี
เอาเป็นแบบสอนตนพ้นราคี กันบัดสีติฉินเขานินทา
เป็นสาว
เป็นสาวแส้แร่รวยสวนสะอาด ก็หมายมาดเหมือนมณีอันมีค่า
แม้นแตกร้าวรานร่อยถอยราคา จะพลอยพาหอมหายจากกายนาง
ปกปิด
อย่าลืมตัวมัวเดินให้เพลินจิต ระวังปิดปกป้องของสงวน
เป็นนารีที่อายหลายกระบวน จงสงวนศักดิ์สง่าอย่าให้อาย
นัยน์ตา
อันนัยน์ตาพาตัวให้มัวหมอง เหมือนทำนองแนะออกบอกกระแส
จริงไม่จริงเขาก็เอาไปเล่าแซ่ คนรังแกมันก็ว่านัยน์ตาคม
รักในอารมณ์
แม้นจะรักรักไว้ในอารมณ์ อย่ารักชมนอกหน้าเป็นราคี
ดังพฤกษาต้องวายุพัดโบก เขยื้อนโยกก็แต่กิ่งไม่ทิ้งที่
จงยับยั้งชั่งใจเสียให้ดี เสมือนหนึ่งจามรีรักษากาย
ปีศาจ
อันแม่สื่อคือปีศาจที่อาจหาญ ใครบนบานเข้าหน่อยก็พลอยโผง
อย่าเชื่อนักมักตับจะคับโครง มันชักโยงอยากกินแต่สินบน
สุดดี
ลงจนสองสามจืดไม่ยืดยาว จะกลับหลังยังสาวสิเต็มตรอง
รักนวล
จงรักนวลสงวนงามห้ามใจไว้ อย่าหลงใหลจำคำที่พร่ำสอน
คิดถึงหน้าบิดาและมารดร อย่ารีบร้อนเร็วนักมักไม่ดี
ซื้อง่ายขายดี
แม้จะเรียนวิชาทางค้าขาย อย่าปากร้ายพูดจาอัชฌาสัย
จะซื้อง่ายขายดีมีกำไร ด้วยเขาไม่เคืองจิตระอิดระอา
ลมปาก
เป็นมนุษย์สุดนิยมเพียงลมปาก จะได้ยากโหยหิวเพราะชิวหา
แม้นพูดดีมีคนเขาเมตตา จะพูดจาจงพิเคราะห์ให้เหมาะความ
รู้วิชา
รู้วิชาก็ให้รู้เป็นครูเขา จึงจะเบาแรงตนเร่งขวนขวาย
มีข้าไทใช้สอยค่อยสบาย ตัวเป็นนายโง่เง่าบ่าวไม่เกรง
เกี่ยวแฝกมุงป่า
อย่าอวดดีมีทรัพย์เที่ยวจับแจก ทำเกี่ยวแฝกมุมป่าพาฉิบหาย
ใครจะช่วยตัวเราก็เปล่าดาย อย่ามักง่ายเงินทองของสำคัญ
หญิงสองใจ
ยังมีพวกหนึ่งนั้นขยันยิ่ง เป็นผู้หญิงสองใจไม่กำหนด
เที่ยวยักย้ายส่ายชมภิรมย์รส ใครมาจดโผจับรับตะกาง
จะรักไหนก็ไม่รักสมัครมั่น เล่นประชันเชิงลองทั้งสองข้าง
ชู้ต่อชู้รู้เรื่องเคืองระคาง ก็ขัดขวางหึงสาจะฆ่าฟัน
อย่าจับปลาสองหัตถ์
อย่าจับปลาสองหัตถ์จะพลัดพลาด จับให้คงให้ขาดว่าเป็นผัว
จึงจะนับว่าดีไม่มีมัว ถ้าชายชั่วร้างไปมิใช่ชาย
หญิงเป็นหญิง
เกิดเป็นหญิงให้เห็นว่าเป็นหญิง อย่าทอดทิ้งกิริยาอัชฌาสัย
เป็นหญิงครึ่งชายครึ่งอย่าพึงใจ ใครเขาไม่สรรเสริญเมินอารมณ์
อนึ่ง สุภาษิตสอนสตรีนี้ มีนักวิชาการบางท่านได้ทำการศึกษาอย่างละเอียดถี่ถ้วนแล้ว ลงความเห็นว่าน่าจะไม่ใช่บทกวีนิพนธ์ของสุนทรภู่ แต่เนื่องจากมีความเชื่อกันมานาน จึงนำมาลงไว้ ณ ที่นี้
ที่มา:สมชาย พุ่มสอาด