ตุ๊กตาเสียกบาลศิลปะกับความเชื่อ

งานสะเดาะเคราะห์ที่เป็นอุตสาหกรรมศิลป์

“ตุ๊กตาเสียกบาล”

ชื่อนี้อาจไม่คุ้นหู..ภาพอาจไม่คุ้นตาเท่าเครื่องถ้วยชามสังคโลกที่ใคร ๆ รู้จัก

แต่คุณค่าของตุ๊กตาเสียกบาลจากศรีสัชนาลัย ไม่เพียงแต่เป็นงานสะสมที่นักสะสมศิลปโปรดปาน พอ ๆ กับสังคโลก

หากสะท้อนภาพขนบธรรมเนียมยุคเก่า ซึ่งชายหญิงใช้โอนอันตรายทั้งปวงซึ่งจะเกิดกับตนเองไปให้กับตุ๊กตานั้น ตุ๊กตาเหล่านี้ เคลือบด้วยน้ำยา

จากเตาเผาตามแหล่งต่าง ๆ โดยเฉพาะในเขตศรีสัชนาลัย พบตุ๊กตาที่ปั้นเป็นเพศหญิงชาย ในอิริยาบถต่าง ๆ กัน มากมาย เช่น

หากเป็นหญิงจะเกล้าผมมวย มีจุก เปลือยอก นั่งตัวตรง มืออุ้มเด็กทารกหรือเด็กอ่อนแนบอก พนมมือทั้งสองข้างถือดอกไม้ หรือพัด

ส่วนชาย หัวจะแบน แก้มตุ่ยคล้ายอมหรือเคี้ยวหมากหรือเมี่ยงข้างใดข้างหนึ่ง มืออุ้มไก่ชน หรือปลากัด เป็นต้น

ที่เรียกว่า “ตุ๊กตาเสียกบาล” ก็เพราะเป็นตุ๊กตาที่ทำขึ้นเพื่อนำไปตัดศีรษะ การตัดศีรษะก็เพื่อสะเดาะเคราะห์หรือต่ออายุของบุคคลที่นำมาปั้นเป็นตุ๊กตา ทั้งชายและหญิง

เช่นผู้หญิงไทยสมัยก่อนกลัวอันตรายจากการคลอด เพราะการทำคลอดสมัยโบราณอาจเป็นอันตรายต่อชีวิตของทั้งแม่และเด็ก

สตรีใกล้คลอดจึงมีการทำตุ๊กตาเป็นรูปนางและบุตร แล้วไปตัดศีรษะ โอนอันตรายไปให้ตุ๊กตานั้นแทน

ตุ๊กตาที่คอไม่ขาด…ยังพอหลงเหลืออยู่ให้เห็นเป็นคุณค่าทางงานศิลปะ ที่สะท้อนชีวิต..ความอยู่รอด..ความเชื่อถือของคนสมัยโบราณ

โดยเฉพาะ พบได้ที่เตาเผาเก่าที่ศรีสัชนาลัย ผลิตทั้งเครื่องถ้วยชาม วัสดุทางสถาปัตยกรรม ตุ๊กตาคน ตุ๊กตาสัตว์ ที่นี่คือแหล่งเตาเผามูลค่ามหาศาล แม้สักห้าพันโกฏิ…ก็มิอาจประเมินได้